Voor iedereen die dagelijks met de energietransitie bezig is was er belangrijk nieuws de afgelopen weken over nieuwe wetgeving. De meeste mensen hebben dit echter waarschijnlijk gemist. De nieuwe Energiewet en de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie (WGIW) zijn door de Tweede Kamer aangenomen. Maar eerst gaan we nog een klein stapje terug.
Nationaal plan energiesysteem
In april werd de Nationaal plan energiesysteem (NPE) gepubliceerd. Om een klimaatneutraal Nederland in 2050 is een nieuw energiesysteem nodig. Het NPE beschrijft hoe Nederland een energiesysteem ontwikkelt dat past bij een klimaat neutrale samenleving. Dat betekent dat de manier waarop we energie opwekken, transporteren, opslaan en gebruiken geen negatief effect heeft op het klimaat. In het NPE staat een langetermijnvisie op het energiesysteem in 2050. Het plan wordt iedere 5 jaar aangepast om goed in te spelen op innovaties en maatschappelijke ontwikkelingen.
Energiewet
Bij een nieuw energiesysteem passen ook nieuwe wetten. De Energiewet vervangt de Gaswet en Elektriciteitswet uit 1998. De wet is bedoeld om energiemarkten en energiesystemen in Nederland te moderniseren en te harmoniseren. Ook brengt de Energiewet nationaal beleid en Europese regels samen (EU Clean Energy Package) . Ten derde wil de regering met de wet ook uitvoering geven aan nationale beleidsvoornemens, waaronder onderdelen van het Klimaatakkoord. De wet moet bijdragen aan het algemene doel van het Nederlands energiebeleid, namelijk het realiseren van een schone, CO2-arme energievoorziening die ruimtelijk inpasbaar, veilig, betrouwbaar en betaalbaar is. Het biedt meer consumentenbescherming en ruimte voor nieuwe marktinitiatieven zoals de energiegemeenschap. Het wetsvoorstel biedt ook meer mogelijkheden om problemen met het volle elektriciteitsnet aan te pakken, bijvoorbeeld door bestaande ruimte op het net slimmer en flexibeler te kunnen gebruiken (vraagrespons; congestiemanagement) en meer mogelijkheden te bieden voor gezamenlijk gebruik van een aansluiting (cable pooling).
Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie (WGIW)
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat Nederland in 2050 van het aardgas af is. De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) geeft gemeenten de bevoegdheden om hierin de regie te pakken en helpt gemeentes bij de overstap naar duurzame energie voor verwarming. Deze wet geeft gemeentes meer mogelijkheden en bevoegdheden om woningen en gebouwen van het aardgas af te halen en over te schakelen naar andere energiebronnen, zoals elektriciteit of duurzame warmte. Het geeft gemeentes de ruimte om gebieden aan te wijzen die vóór een bepaalde datum (richtlijn is een termijn van 8 jaar) een duurzaam alternatief krijgen ter vervanging van aardgas. Gemeentes hebben dan wel de verplichting om naast een warmteprogramma een aantal stappen te doorlopen en rekening te houden met bijvoorbeeld betaalbaarheid en participatie. De VNG geeft op deze pagina wat meer uitleg over de WGIW.
Wet Collectieve Warmte (WCW)
De ingangsdatum van de WGIW is gelijk met een andere wet die de warmtetransitie beter moet regelen; de Wet Collectieve Warmte (WCW). Hoewel deze laatste nog niet door de tweede Kamer is aangenomen is de (beoogde) ingangsdatum voor beide op 1 juli 2025.
De Wcw vervangt de huidige Warmtewet. Het doel van de nieuwe wet is om in met name de gebouwde omgeving de ontwikkeling van nieuwe warmtenetten te vergemakkelijken en zo de energietransitie te bevorderen en tegelijkertijd de publieke belangen duurzaamheid, leveringszekerheid en betaalbaarheid beter te borgen.
Collectieve warmtesystemen zijn nu in handen van commerciële bedrijven. De Wcw bepaalt dat warmtebedrijven voor meer dan 50% in handen komen van overheden, zoals gemeenten of provincies. Op deze manier hebben overheden altijd het laatste woord bij het bepalen van het beleid van het warmtebedrijf en de warmtenetten.
